1. Literaire mindmap

2. Bibliografische gegevens

Titel: Vals licht

Schrijver: Joost Zwagerman

Uitgever: De Arbeiderspers, 1992, Amsterdam.

Gelezen druk: zevende druk

Jaar van eerste druk: 1991

Bladzijdes: 347

Bijzonderheden: -

3. Opbouw

Het boek is geen onderdeel van een trilogie, maar gewoon een eigen verhaal. Het boek heeft 24 hoofdstukken, zonder titels, maar bestaat verder niet uit delen. De hoofdstukken lopen wel in elkaar over. Het boek kent geen epiloog, proloog en illustraties. Wat mij wel opvalt is dat er veel gebruik word gemaakt van katholieke termen, aangezien Simon toch redelijk wat heeft met godsdiensten. Verder is het boek in eentonig lettertype geschreven met niks opmerkelijks.

4. De samenvatting

Simon Prins is al sinds zijn vijftiende geobsedeerd door de prostitutie. Hij vraagt zich af hoe het is om hoeren te bezoeken. Als hij met zijn studie Nederlands in Amsterdam begint, brengt hij regelmatig een bezoek aan de hoeren. Hij is daar zelfs zo veel mee bezig dat hij zijn studie links laat liggen.

Op een dag ontmoet hij de prostituee Lizzie Rosenfeld. Na zijn bezoek aan haar, vraagt hij aan Lizzie of hij haar thuis mag brengen. Lizzie stemt hiermee in. Zo beginnen ze elkaar langzaam te leren kennen. Van beide kanten is er wederzijds interesse.

Na deze avond brengt Simon nog een bezoek aan Lizzie. Al snel wordt hij verliefd op haar. Als Simon haar steeds vaker bezoekt, krijgen ze een relatie met elkaar. Simon komt er dan achter dat Lizzie geen normaal leven leidt. Zo eet ze bijvoorbeeld niet normaal en leeft ze op potjes Olvarit, snoep en pillen. Regelmatig vraagt Simon waarom ze dat doet, maar hier krijgt hij geen duidelijk antwoord op.
Bepaalde dingen zijn voor Simon één groot vraagteken. Zo komt hij er via Tanja, een andere hoer,  achter dat Lizzie een schuilnaam is en dat Lizzie bekend is onder meerdere andere schuilnamen. Daarnaast blijkt Lizzie helemaal niet in Nijmegen te wonen. Simon vindt het jammer dat hij de echte Lizzie niet leert kennen, maar tegelijkertijd weet hij niet hoe hij het patroon van liegen moet doorbreken.
Op een gegeven moment komt Simon erachter dat Lizzie de prostitutie ingegaan is omdat zij en haar ex Jasper in geldproblemen zaten. Jasper stelde destijds voor om de prostitutie in te gaan om wat geld binnen te krijgen. Omdat Lizzie geen keuze had, heeft ze dat gedaan.
Een tijdje later heeft ze een fout gemaakt tijdens het dealen van drugs. Ze heeft de drugs namelijk aan de verkeerde personen meegegeven, waardoor ze een ontzettend grote schuld heeft. Degene bij wie ze een schuld heeft zoeken haar nog steeds regelmatig op. Omdat ze de schulden af moet betalen, is ze opnieuw de prostitutie ingegaan. Ze ziet namelijk geen andere  manier om snel geld te kunnen verdienen.

Als Simon en Lizzie samenwonen krijgen ze het zwaar. Lizzie is inmiddels al een tijd gestopt in de prostitutie. Simon begint zich steeds vaker aan het gedrag van Lizzie te ergeren. Lizzie gaat elke middag een rondje lopen. Simon komt er op een gegeven moment achter dat ze in plaats van dit rondje lopen naar Het Consultatiebureau voor Alcohol en Drugs (CAD) gaat. Als Simon een keertje mee gaat krijgt hij van haar psycholoog te horen dat Lizzie een tijd lang verslaafd is geweest aan de heroïne. Ineens vallen bepaalde puzzelstukjes van het vreemde gedrag van Lizzie op zijn plaats. Toch schrikt Simon hier enorm van.
Lizzie besluit op een gegeven moment het roer om te gooien. Ze stopt met snoepen en zegt tegen Simon dat ze de schulden heeft afbetaald. Volgens haar kunnen ze weer een normaal leven leiden. Toch komt ze daar snel op terug: ze beseft zich dat de drugsdealers haar nog steeds niet met rust zullen laten, omdat ze nog een schuld van 40.000 gulden open heeft staan. Lizzie weet niet hoe ze dit af moet betalen, en besluit onder te duiken.

Al snel staan de drie drugsdealers bij Simon op de stoep. Hij vertelt hun dat hij niet weet waar Lizzie zich op dat moment bevindt. De mannen geloven hem en gaan zonder al te veel nare dingen gedaan te hebben weg. Simon staat voor een raadsel: hij kan geen contact met Lizzie krijgen en hij heeft geen idee waar ze is. Hij maakt zich erg veel zorgen om haar.

Dan krijgt Simon contact met de psycholoog van het CAD. De psycholoog vertelt hem dat hij twijfelt aan het heroïnegebruik van Lizzie. Hij denkt namelijk dat Lizzie het hele verhaal verzonnen heeft, zodat ze aandacht kreeg en dingen voor haar makkelijker uit te leggen waren. Ook denkt de psycholoog dat ze lijdt aan de chronische liegziekte. Simon schrikt hier erg van en wil het in de eerste instantie niet geloven. Daarnaast voelt hij zich erg bedrogen.

Uiteindelijk besluit Lizzie om opnieuw de prostitutie in te gaan. Ze besluit dit te doen totdat haar schulden afbetaald zijn. Daarna wil ze bij kennissen een normaal bestaan opbouwen. Ze wil weer gaan studeren en een normale baan krijgen.

Simon blijft erg verdrietig, maar krijgt al snel een relatie met Josje. Tijdens deze relatie denkt hij nog regelmatig aan Lizzie. Uiteindelijk krijgen ze weer contact met elkaar en krijgt Simon te horen dat alles goed is met haar.

bron: http://www.scholieren.com/boek/863/vals-licht/zekerwetengoed

5. Titelverklaring

Vals licht betekend eigenlijk bedrieglijk licht, een niet echt licht. Symbolisch vind ik deze titel goed bij het boek passen, omdat het verhaal gaat over een schijn liefde, ze denken het licht te zien in de liefde, maar eigenlijk vinden ze slechts een uitvlucht in elkaar. Ook staat de titel symbool voor de ‘onderwaterruimtes’. Lizzie en Simon maken van hun kamer een onderwaterruimte en sluiten zich af van de buitenwereld door de gordijnen dicht te houden, hierdoor komt er nooit echt licht binnen in de kamer.

6. Thema en motieven

Het onderwerp is verleden.

Als iemand een slechte jeugd heeft gehad, dan zal dit gevolgen hebben op de toekomst.

-Zolang ze niet aan de slechte jeugd herinnerd worden, is er geen slechte jeugd geweest. "Voor hem ben ik een gewone studente"

-Vroeger ging Simon weg bij de kerk, omdat hij wilde vluchten, maar nu gaat hij juist wel naar de kerk, omdat het het enige grijpbare herinnering was uit de jeugd, hij wil de pijn nog eens voelen. "Zijn ouders hadden hem geen strobreed in de weg gelegd toen hij, ergens rond zijn vijftiende, had besloten niet langer met hen mee te gaan naar de kerk."

-Een slechte jeugd, zal sneller ontkend worden, omdat dat meer hoop geeft voor de toekomst. "Hij weet niets van m'n verleden. Dat is wel zo prettig."

-Maar wanneer iemand te dichtbij komt, sluit iemand zich af. "Niet doen, zei ze. Simon, stop, zei ze."

-door haar slechte jeugd wil ze graag lief gevonden worden en aan elk beetje aandacht klampt zij zich vast "Hou je van hem? vroeg hij. Lizzie stond besluiteloos met de gebroken stoelpoot in haar handen. Hij is heel lief."

-Zo iemand wil afleiding van zijn eigen gedachtes. "Simon, ik kan je niet zien als we zo liggen. Je moet iets tegen me zeggen. Je moet tegen me praten. Goed?"

7. De structurele kenmerken

a. Perspectief en vertelinstantie

Het verhaal is geschreven in een hij/zij-perspectief, waarin je alles over Simon te weten komt. Er is sprake van een alwetende vertelsituatie. Zo zegt hij bijvoorbeeld een keer in de onderwaterkamer, waar de schrijver verteld dat er een derde persoon bij is zonder dat hier in het verhaal nog geen verklaring van is. Pas later kom je erachter hoe dit precies zit, zo zie je dat de verteller alles al wist, een alwetend perspectief dus. Het tijdsperspectief is vision avec, soms worden verhalen van vroeger teruggehaald, maar grotendeels beleef je alles op het moment dat Simon het beleefd.

b. Tijd

Ab ovo, in de inleiding word verteld wie de personages zijn de personages, waar speelt het verhaal zich af, vervolgens krijg je de handeling waarmee de spanningsboog ontstaat. Je krijgt eerst wat over Simon te weten en daarna begint pas het echte verhaal. Het verhaal kent een niet-chronologische volgorde, het springt van moment naar moment om constant extra verklaring te geven. De vertelde tijd is ongeveer een paar jaar, het begint bij Simons kennismaking met bezoeken aan de hoeren en het eindigt bij zijn laatste afscheid met Lizzie. De verteltijd is 347 pagina's en rond de 15 uur leestijd.De verteltijd < de vertelde tijd, met veel tijdsprongen waarin alleen de belangrijkste gebeurtenissen worden verteld. Er speelt een versnelling plaats voor de onbelangrijke gebeurtenissen.

c. Personages en figuren

Simon Prins is een student Nederlands, hij is een kleurloos figuur en is zeer op zichzelf. Hij heeft een grote angst voor het onbekende. Hij is een magere niet erg aantrekkelijke lange jongen. Simon heeft niet veel vrienden en woont op een kamer in een flat in de Pijp. Hij is een dynamisch personage in dit boek.
Lizzie Rosenfeld is een jonge vrouw die erg argwanend en achterdochtig is. Zij is vroeger door haar ouders mishandeld en dat heeft eigenlijk haar hele bestaan beinvloed. Ze is hoer, liegt veel, heeft geen normaal eet- en slaappatroon. Ze woont eerst in een eigen appartament, dat ze heeft omgebouwd tot onderwater kamer, hier lijdt ze een schaduw bestaan. Lizzie heeft een round character.
Verdere personen in het boek en hun relaties met elkaar:
Tanja is een goede vriendin en (ex-)collega van Lizzie. Zij is een flat character en ze is erg zorgzaam over Lizzie. 

Jasper is de ex-man van Lizzie, hij is ook een flat character en hij heeft Lizzie het hoerenbestaan in geholpen, hij had een hele slechte invloed op Lizzie.

Wesley Coelre is een ander ex-vriendje van Lizzie, ook een flat character die een kleine rol speelt in het verhaal.

Nico is een studiegenoot van Simon waarmee hij het goed kan vinden, hij weet niks over Simon privé, maar toch hebben de jongens een goede vriendschap. Hij is ook een flat character.

 Josje is de nieuwe vriendin van Simon, ook al is Simon waarschijnlijk nog niet goed over Lizzie heen, de twee hebben het goed samen. Zij is ook een flat character. 

d. Ruimte

De sfeer die over het algemeen word uitgeroepen in het verhaal is heel grimmig, met regenachtige dagen, gordijnen dicht, afgesloten. Dit wil medelijden opwekken. Het thema hoort ook bij de ruimte, een thema over vroeger verdriet wat slechte gevolgen heeft op de toekomst. Het boek gaat over die toekomst, de verpestte jeugd van Lizzie heeft een nadelig effect op de toekomst. De bouw van de ruimte en de symbolische ruimte verwijzen beide naar de onderwaterruimte, symbool voor afzondering.

e. Spanning

Het hele verhaal gaat over de liefde tussen Lizzie en Simon, alles wat tussen hun gebeurt, hun jeugd, hun gedachtes etc. Vandaar is er sprake van een psychologische spanning. Het boek heeft een gesloten einde, omdat ritueel het verhaal wordt afgesloten met een laatste ontmoeting, een afsluiting tussen Lizzie en Simon.

8. Intertekstualiteit, leidmotieven, symboliek

De ruimte, de titel, het thema, alles had met elkaar te maken en sluiten op elkaar aan.

"Weer gaat de wereld als een meisjeskamer open, het straatgebeuren zeilt uit witte verten aan." met dit motto begint het boek. Het verwijst naar de onderwaterkamer van Lizzie, waar zij zich elke dag weer, na het werken opsluit. De onderwaterruimte heeft zij, omdat het onschuldig en jeugdig is. Ook een beetje kinderachtig, maar dat compenseert weer een beetje met al haar zonden.

Leidmotieven: De belangrijkste motieven van Vals Licht zijn:
- Angst.
- Leugen of bedrog.
- Het zoeken naar zekerheid.
Angst en leugen of bedrog zijn literair-historische motieven

Verder blijft het symbool van vals licht, de onderwaterkamer en een donkere afgesloten ruimte telkens terugkomen.

9. Plot

Simon observeert de hoeren, hij kijkt naar de bezoekers en bezoekt even later zelf een aantal hoeren, hier ontmoet hij Lizzie. Ze leren elkaar kennen en krijgen een relatie. Er komen allemaal verhalen van vroeger naar boven. Simon krijgt van Lizzie samen met een verslavingshulp te horen dat Lizzie ex-verslaafde is van heroïne en dat zij nog niet al haar rekeningen met dealers heeft afgelost. Lizzie vlucht voor de dealers en keert later terug, dan wordt zij geconfronteerd door Simon met het feit dat ze nooit verslaafd is geweest, alles was een leugen omdat Lizzie ooit een tussenpersoon was in deals, maar zij een fout heeft gemaakt, wat zorgde voor schulden. De twee scheiden hun wegen en hebben op het eind nog een laatste ontmoeting.

10. Recensie, mening en argumentatie (literaire kritiek)

Elk boek is uniek, elk verhaal is anders, ook al zijn de onderwerpen hetzelfde. Maar dit boek is haast abstract, het is een liefdesroman over een uitzonderlijke liefde. Zoiets komt niet snel voor in het dagelijkse leven. Dit is het bijzondere aan dit boek. De manier waarop de personages denken, zo heb ik zelf nog nooit naar het leven gekeken, hierdoor vind ik het boek een verrijking. Toch moet ik bekennen dat ik het boek wel erg langdradig vind, het verhaal kent onverwachte wendingen, maar het houdt hierdoor mijn aandacht niet vast. Ik zou het boek zeker aanraden aan ieder die van liefdesromans houdt, omdat dit een liefdesverhaal is dat niet voor de hand ligt.

11. Stijl

De schrijver gebruikt vooral lange zinnen, op de zinnen van de dialogen na.

De schrijver gebruikt weinig bijzinnen.

Alles wordt extreem goed omschreven, zoals de onderwaterkamer, de mosgroene opel of de gifgroene opoefiets.

De schrijver maakt zuinig gebruik van metaforen en vergelijkingen.

Het taalgebruik laat de onwetendheid van Simon zien, dit past dus goed bij wat er gebeurt in het boek.

Je herkent de afgesloten subcultuur die Simon heeft, of de subcultuur van Lizzie door het hoeren bestaan.

Ik vind het plaatje van iemand in lingerie goed bij het verhaal passen en de aandachttrekken. Het sluit dus aan op de inhoud. De achterkant van het boek is eigenlijk duidelijker dan de eerste hoofdstukken, maar is interessant. Verder sluit het wel compleet aan bij het verhaal. Ik zou de achterflap of zo houden, of helemaal veranderen en heel mysterieus maken.